İLK TÜRK DEVLETLERİNDE TOPLUM YAPISI
Ilk Türk toplumunun temelini Oguş adı verilen aile oluşturur. Aileler birleşerek Urug(sülale) ,Uruglar birleşerek Boyları ve Boylarda birleşerek Bodunu(Türk milleti) oluşturur.İlk Türk toplumunun genel özellikleri şunlardır;
1- Türk toplumu atlı göçebe toplum yapısına sahiptir. Yazın yaylaklara çıkılır, kışın kışlaklara dönülürdü.
2- Orta Asya nın ağır coğrafi şartları sebebiyle Türk toplumu savaşçı ve teşkilatçı bir yapıya sahiptir.
3- Türklerde at kültürü çok önemlidir. At yiyecektir. At içecektir.(Kımız) at ulaşım ve savaş aracıdır.
4- Toplumsal yaşayış gelenek ve göreneklerden oluşan töre çerçevesinde şekillenir. Hiçbir Türk töreye aykırı hareket edemez.
5- Türk toplumunda aile ve kadının yeri oldukça önemlidir. Genelde tek eşlilik vardır. aile çekirdek aile olup evlenen çocuklar ayrılır küçük oğlan ana babaya bakar ocağını tüttürür. Mirasın önemli bölümünü alırdı. Eski Türk ailesi Ataerkil(Baba yönetimli) olmasına rağmen kadınların geniş hakları vardır.(Boşanma gibi) babaya; Ata veya kang - anneye; ana veya ög denirdi.
6- Evlilikte ise karşılıklı rıza vardı. Yani görücü usulünden çok kızın ve oğlanında istekleri gözetilirdi. Türklerde aile ve sülale içi evlilik olmayıp ancak boylar arasında evlilikler vardır. bunun nedeni bozkırda boylar arası akrabalık oluşturmaktı. Hatta önemli kişiler daha çok Çinli kızlarla evlenirdi. Başlık parası (kalıng) , Kız çeyizi(Yumuş-eğne) ve düğün yemeği (Törün) vardı.
7- Türkler Yurt ya da keregü denilen keçe ve halılarla kaplı çadırlarda yaşarlardı. Bunun yanında başta Uygurlar olmak üzere büyük şehirlerde kurmuşlardır.
8- Boylar halinde yaşamışlardır Her Türk boyunun kendi Kurultayı vardı. Boy beyleri Kağanı başkanlık ettiği Büyük Kurultaya katılırdı. Boyların kendilerine ait tamga(Simge) ve Ongun(Hayvan) u vardı. Örneğin Göktürklerin tamgası kurt başı Ongunu ise Dişi Kurt- Kayı boyunun tamgası iki ok ve bir yaylı ok ongunu ise şahin idi.vs…
9- Türkler eğlencelere ve törenlerde çok verirlerdi 9 Martta(Bazı Türk toplumlarında 21 Mart) büyük toylar düzenlenirdi. Ayrıca 5. ayda da (mayıs) büyük şenlikler ve törenler yaparlardı. Bu törenlerde Kımızlar içilir(Kısrak sütünden içki) atlar kurban edilir ve yenir, çeşitli yarışmalar yapılırdı. Ayrıca güreş, at yarışları ve ciritte önemli idi.
10-Türkler göçebe oldukları için et (daha çok at eti) ve hayvansal gıdalar tüketirlerdi. Tarım çok azdı.
11- Giysiler ise pantolon ceket idi. Kemer ve çizme çok önemli idi hatta kemer hükümdarlık sembolü idi. Kışın uzun kaftanlar giyerlerdi. Başlarında Börk denilen deriden başlıklar giyerlerdi. Saçları uzun bırakırlar ancak örmezlerdi Bıyık ve sakal önemli idi. Bıyık gürlüğü cesaret, savaşçılık ve gençliğin; sakal ise bilgeliğin göstergesi idi.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DİN
İlk Türk dini Gök tanrı dinidir. Gök tanrı dininin özelikleri ve ibadetler;
1- Kâinatı yaratan tanrı tektir ve gökte yaşar. (Tek tengri-Gök tengri) Ezeli ve ebedidir. Onun üstün sıfatları vardır. Doğmamış doğurmamıştır. Dolayısıyla çok tanrı ve puta tapma Türklerde görülmez.
2- Ahiret inancı vardır. İyilik yapanlar Uçmag(Cennet) yükselir, kötülük yapanlar Tamu(Cehennem) girerler. Türkler kainatı 15 katman olarak görürler 7 kat yer 7 kat gök ortasında dünya. Bu amaçla Türkler ölülerini atı ve eşyaları ile Kurgan adı verilen oda şeklindeki mezarlara koyarlar. Kurganlara konulan ve Balbal(Ölen kişinin sağlığında öldürdüğü insan sayısınca heykel) adı verilen heykellerin öbür dünyada ölüye hizmet ettiklerine inanırlardı. Bazı Türklerde mumyalamada vardır.
3- Türklerde atalar kültü adı verilen atalara saygıda çok önemlidir. Ancak atalara tapınılmaz.
4- Kutsal gök cisimleri de vardır. Güneş, Ayyıldız özellikle Demirkazık denilen Kutup yıldızı önemlidir. Zira bu inanç Bozkır ve çöllerde yön bulma için ihtiyaçtan doğmuştur. Nitekim Türk devlet sembollerinde Güneş, ayyıldız çokça görülür.
5- Kutsal yer-su-hayvan vs. inancıda vardır. Tanrı dağı-Baykal gölü at ve Kurt gibi…Ancak bunların çoğu bozkır kültüründen kaynaklanır. Zira Ormanlık tanrı dağları ,Baykal gölü su ihtiyacı , at her şey , Kurtta göçebenin en önemli düşmanı…..
6- Din adamlarına Şaman ya da Kam denir. Bunlar kendisini inzivaya çeken bilge kişiler olup mağaralarda yaşarlar davul ile Tanrı ile irtibat kurduklarına inanılırdı.
7- Göktanrı dininde en önemli ibadet kurban idi. At kurbanı çok önemli idi. Ayrıca göğe el açarak dua etme önemli idi. Ancak kurbanlar başka toplumlarda olduğu gibi bırakılmaz halk tarafından yenilirdi.
1- Türk toplumu atlı göçebe toplum yapısına sahiptir. Yazın yaylaklara çıkılır, kışın kışlaklara dönülürdü.
2- Orta Asya nın ağır coğrafi şartları sebebiyle Türk toplumu savaşçı ve teşkilatçı bir yapıya sahiptir.
3- Türklerde at kültürü çok önemlidir. At yiyecektir. At içecektir.(Kımız) at ulaşım ve savaş aracıdır.
4- Toplumsal yaşayış gelenek ve göreneklerden oluşan töre çerçevesinde şekillenir. Hiçbir Türk töreye aykırı hareket edemez.
5- Türk toplumunda aile ve kadının yeri oldukça önemlidir. Genelde tek eşlilik vardır. aile çekirdek aile olup evlenen çocuklar ayrılır küçük oğlan ana babaya bakar ocağını tüttürür. Mirasın önemli bölümünü alırdı. Eski Türk ailesi Ataerkil(Baba yönetimli) olmasına rağmen kadınların geniş hakları vardır.(Boşanma gibi) babaya; Ata veya kang - anneye; ana veya ög denirdi.
6- Evlilikte ise karşılıklı rıza vardı. Yani görücü usulünden çok kızın ve oğlanında istekleri gözetilirdi. Türklerde aile ve sülale içi evlilik olmayıp ancak boylar arasında evlilikler vardır. bunun nedeni bozkırda boylar arası akrabalık oluşturmaktı. Hatta önemli kişiler daha çok Çinli kızlarla evlenirdi. Başlık parası (kalıng) , Kız çeyizi(Yumuş-eğne) ve düğün yemeği (Törün) vardı.
7- Türkler Yurt ya da keregü denilen keçe ve halılarla kaplı çadırlarda yaşarlardı. Bunun yanında başta Uygurlar olmak üzere büyük şehirlerde kurmuşlardır.
8- Boylar halinde yaşamışlardır Her Türk boyunun kendi Kurultayı vardı. Boy beyleri Kağanı başkanlık ettiği Büyük Kurultaya katılırdı. Boyların kendilerine ait tamga(Simge) ve Ongun(Hayvan) u vardı. Örneğin Göktürklerin tamgası kurt başı Ongunu ise Dişi Kurt- Kayı boyunun tamgası iki ok ve bir yaylı ok ongunu ise şahin idi.vs…
9- Türkler eğlencelere ve törenlerde çok verirlerdi 9 Martta(Bazı Türk toplumlarında 21 Mart) büyük toylar düzenlenirdi. Ayrıca 5. ayda da (mayıs) büyük şenlikler ve törenler yaparlardı. Bu törenlerde Kımızlar içilir(Kısrak sütünden içki) atlar kurban edilir ve yenir, çeşitli yarışmalar yapılırdı. Ayrıca güreş, at yarışları ve ciritte önemli idi.
10-Türkler göçebe oldukları için et (daha çok at eti) ve hayvansal gıdalar tüketirlerdi. Tarım çok azdı.
11- Giysiler ise pantolon ceket idi. Kemer ve çizme çok önemli idi hatta kemer hükümdarlık sembolü idi. Kışın uzun kaftanlar giyerlerdi. Başlarında Börk denilen deriden başlıklar giyerlerdi. Saçları uzun bırakırlar ancak örmezlerdi Bıyık ve sakal önemli idi. Bıyık gürlüğü cesaret, savaşçılık ve gençliğin; sakal ise bilgeliğin göstergesi idi.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DİN
İlk Türk dini Gök tanrı dinidir. Gök tanrı dininin özelikleri ve ibadetler;
1- Kâinatı yaratan tanrı tektir ve gökte yaşar. (Tek tengri-Gök tengri) Ezeli ve ebedidir. Onun üstün sıfatları vardır. Doğmamış doğurmamıştır. Dolayısıyla çok tanrı ve puta tapma Türklerde görülmez.
2- Ahiret inancı vardır. İyilik yapanlar Uçmag(Cennet) yükselir, kötülük yapanlar Tamu(Cehennem) girerler. Türkler kainatı 15 katman olarak görürler 7 kat yer 7 kat gök ortasında dünya. Bu amaçla Türkler ölülerini atı ve eşyaları ile Kurgan adı verilen oda şeklindeki mezarlara koyarlar. Kurganlara konulan ve Balbal(Ölen kişinin sağlığında öldürdüğü insan sayısınca heykel) adı verilen heykellerin öbür dünyada ölüye hizmet ettiklerine inanırlardı. Bazı Türklerde mumyalamada vardır.
3- Türklerde atalar kültü adı verilen atalara saygıda çok önemlidir. Ancak atalara tapınılmaz.
4- Kutsal gök cisimleri de vardır. Güneş, Ayyıldız özellikle Demirkazık denilen Kutup yıldızı önemlidir. Zira bu inanç Bozkır ve çöllerde yön bulma için ihtiyaçtan doğmuştur. Nitekim Türk devlet sembollerinde Güneş, ayyıldız çokça görülür.
5- Kutsal yer-su-hayvan vs. inancıda vardır. Tanrı dağı-Baykal gölü at ve Kurt gibi…Ancak bunların çoğu bozkır kültüründen kaynaklanır. Zira Ormanlık tanrı dağları ,Baykal gölü su ihtiyacı , at her şey , Kurtta göçebenin en önemli düşmanı…..
6- Din adamlarına Şaman ya da Kam denir. Bunlar kendisini inzivaya çeken bilge kişiler olup mağaralarda yaşarlar davul ile Tanrı ile irtibat kurduklarına inanılırdı.
7- Göktanrı dininde en önemli ibadet kurban idi. At kurbanı çok önemli idi. Ayrıca göğe el açarak dua etme önemli idi. Ancak kurbanlar başka toplumlarda olduğu gibi bırakılmaz halk tarafından yenilirdi.